Ευρωπαϊκό Αλουμίνιο: Οι προτεραιότητες για την πενταετία 2024-2029

Το αλουμίνιο είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της πράσινης μετάβασης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Χάρη στις ευέλικτες εφαρμογές του, το ελαφρύ, πράσινο μέταλλο είναι βασικό στοιχείο των ηλιακών συλλεκτών, ανεμογεννητριών, μπαταριών, αντλιών θερμότητας, ηλεκτρολυτών υδρογόνου και της αποδοτικής ως προς τη χρήση πόρων συσκευασίας. Το αλουμίνιο συμβάλει σε τεράστιο βαθμό όπως γνωρίζουμε στην ηλεκτροκίνηση και την κατασκευή βιώσιμων κτιρίων.

Διάφορες εκτιμήσεις και προβλέψεις υποδεικνύουν μία αύξηση της τάξης του 30% στη ζήτηση αλουμινίου έως το 2040, που σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην υιοθέτηση καθαρών τεχνολογιών.

Ως στρατηγική πρώτη ύλη, το αλουμίνιο συμβάλλει σημαντικά στη δέσμευση της ΕΕ για επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Έχοντας το παραπάνω υπόψη, είναι προφανές ότι μια ισχυρή και ανταγωνιστική ευρωπαϊκή βιομηχανία αλουμινίου διαδραματίζει κομβικό ρόλο στην επίτευξη μιας πράσινης “made in Europe” μετάβασης.

Ένας ακμάζων ευρωπαϊκός τομέας αλουμινίου όχι μόνο διασφαλίζει την αξιοπιστία της αλυσίδας εφοδιασμού, αλλά επίσης προωθεί την καινοτομία, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την οικονομική ανάπτυξη εντός της ΕΕ.

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της ΕΕ οφείλουν λοιπόν να καθορίσουν σωστά τα θεμέλια πάνω στα οποία θα στηριχθεί μια ανθεκτική, περιβαλλοντικά συνειδητή και παγκοσμίως ανταγωνιστική ευρωπαϊκή βιομηχανία αλουμινίου, που θα ευθυγραμμίζεται πλήρως με τις αρχές της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

1. Μια αποτελεσματική βιομηχανική στρατηγική που ενισχύει τις επενδύσεις στην Ευρώπη

Για την προώθηση βιώσιμων επενδύσεων σε βιομηχανίες κομβικής σημασίας για την πράσινη μετάβαση, η ΕΕ πρέπει να προσφέρει μία διορατική βιομηχανική πολιτική, διευκολύνοντας την ταχύτερη και ασφαλέστερη πρόσβαση σε πόρους.

Με απώτερο στόχο τη μεγιστοποίηση του αντικτύπου της παραπάνω πολιτικής θα πρέπει να υπάρξει ένα λειτουργικό, μακροπρόθεσμο σχέδιο για αυτές τις βασικές βιομηχανίες, που διασφαλίζει τη λειτουργία των τρεχουσών μονάδων και ταυτόχρονα στηρίζει τις συνεχείς επενδύσεις στην Ευρώπη, σε αρμονία με τους νέους αλλά και υπάρχοντες μηχανισμούς χρηματοδότησης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόσφατες πρωτοβουλίες χρηματοδότησης και κινήτρων, όπως η “US Inflation Reduction Act” για τη μείωση του πληθωρισμού των ΗΠΑ, έχουν κάνει τις επενδύσεις σε άλλες γεωγραφικές ζώνες πιο ελκυστικές, αναδεικνύοντας την επιτακτική ανάγκη για αμεσότερη δράση από την ΕΕ.

Για να εξασφαλιστεί το μέλλον των “made in Europe” βιομηχανιών θα πρέπει να υπάρξει μείωση του υψηλού κόστους της ενέργειας που τις τροφοδοτεί. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στην ΕΕ θα πρέπει λοιπον να εξετάσουν τη δημιουργία ενός ειδικού ταμείου, που θα στηρίξει την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας και θα τη βοηθήσει στην ομαλή απανθρακοποίησή της.

Το παραπάνω θα πρέπει να συνοδεύεται από μία πλατφόρμα δανεισμού για στρατηγικές πρώτες ύλες που θα λειτουργεί υπό την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Αυτού του σημαντικού οράματος για τη βιομηχανική στρατηγική θα πρέπει να ηγείται ένας Εκτελεστικός Επίτροπος – Αντιπρόεδρος, με οριζόντια εποπτεία που θα εξασφαλίσει τον απαραίτητο συντονισμό και την εφαρμογή των σχετικών πολιτικών της ΕΕ.

2. Μια πράσινη μετάβαση “made in Europe”

Λόγω της αυξανόμενης ζήτησης για αλουμίνιο που προβλέπεται για την πράσινη μετάβαση και προκειμένου να επιτευχθούν τα επίπεδα αναφοράς το 2030 για τις κρίσιμες πρώτες ύλες, όπως καθορίζονται από την Critical Raw Materials Act (Ευρωπαϊκή Πράξη για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες), οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της ΕΕ θα πρέπει να προωθήσουν πρωτοβουλίες που θα βοηθήσουν την ευρωπαϊκή βιομηχανία αλουμινίου να επενδύσει σε νέα δυναμικότητα αλλά και να επαναλειτουργήσει μονάδες που έχουν τεθεί σε αργία.

Αυτό περιλαμβάνει τη βελτίωση των προσπαθειών για κυκλικά προϊόντα και ανακύκλωση, με την ενίσχυση της σύνδεσης μεταξύ των πρώτων υλών, των καθαρών τεχνολογιών και των προϊόντων που κατασκευάζονται στην Ευρώπη. Περιλαμβάνει επίσης τη συνέχιση της τάσης που έχει δημιουργηθεί στη βιομηχανία και την ΕΕ, που βασίζεται πάνω στις αρχές του Green Deal Industrial Plan (Βιομηχανικό Σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας) και συγκεκριμένα των Critical Raw Materials και Net-Zero Industry (Πράξη για τη Βιομηχανία των Μηδενικών Εκπομπών) Acts.

Μόνο με συλλογική προσπάθεια θα γίνει πραγματικότητα ο στόχος του “Renovation Wave” («Κύμα Ανακαινίσεων» για την Ευρώπη) που αναβαθμίζει την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων στην ΕΕ. Κεντρικό ρόλο σε αυτό παίζει η αντικατάσταση των δοκιμών στοιχείων που αποτελούν το κέλυφος των κτιρίων στην ΕΕ με πράσινες αρχιτεκτονικές λύσεις από αλουμίνιο.

3. Διεθνώς ανταγωνιστικές τιμές ενέργειας και υποστήριξη της βιομηχανικής απανθρακοποίησης

Προκειμένου να διευκολυνθεί η απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές για ηλεκτροεντατικές βιομηχανίες εκτεθειμένες στον διεθνή ανταγωνισμό, όπως π.χ. η βιομηχανία αλουμινίου, η ΕΕ χρειάζεται μια ταχεία και οικονομικά αποδοτική υιοθέτηση των πράσινων ενεργειακών λύσεων. Επιπλέον, είναι ζωτικής σημασίας να θεσπιστεί ένα νομοθετικό πλαίσιο που θα λειτουργεί προωθητικά για τις επενδύσεις σε τεχνολογίες μείωσης των εκπομπών άνθρακα.

Το παραπάνω σημαίνει την επιτάχυνση των Power Purchase Agreements (Συμφωνιών Αγοράς Ισχύος,) με την εφαρμογή των σχετικών διατάξεων που συμφωνήθηκαν στην τελευταία Electricity Market Design Reform (Μεταρρύθμιση Σχεδιασμού της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας) και την ενθάρρυνση των εθνικών ή κοινοτικών συστημάτων δημόσιων εγγυήσεων για τις PPAs. Στόχος θα πρέπει να είναι η μείωση του κόστους κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας χαμηλών εκπομπών, με την προσθήκη περισσότερων ΑΠΕ στο δίκτυο για την αντιμετώπιση του ενεργειακού ελλείμματος της ΕΕ. Οι State Aid Guidelines on Climate, Energy and Environment (Κατευθυντήριες Γραμμές για τις Κρατικές Ενισχύσεις για το Κλίμα, την Ενέργεια και το Περιβάλλον) θα πρέπει επίσης να ενισχυθούν για την υποστήριξη της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας χαμηλών εκπομπών άνθρακα.

Θα πρέπει επίσης να δοθεί προτεραιότητα στη διατήρηση και ενίσχυση των υπαρχουσών μέτρων κατά της διαρροής άνθρακα (σ.σ. η διαρροή άνθρακα αφορά στη μετατόπιση των βιομηχανιών που εκπέμπουν αέρια θερμοκηπίου εκτός ΕΕ για να αποφευχθούν αυστηρότερα πρότυπα), συγκεκριμένα της δωρεάν κατανομής του Emissions Trading System (Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών) της ΕΕ με έμμεση αντιστάθμιση κόστους.

Ο νέος Carbon Border Adjustment Mechanism (Μηχανισμός Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα) στον τρέχοντα σχεδιασμό του δεν παρέχει προστασία από τη διαρροή άνθρακα στην αλυσίδα αξίας της βιομηχανίας αλουμινίου. Θα πρέπει λοιπόν να εμπλουτιστεί ώστε να περιλαμβάνει και τις ιδιαιτερότητες μιας ηλεκτροεντατικής βιομηχανίας όπως αυτή του αλουμινίου. Επιπλέον, θα πρέπει να αντικατοπτρίζει πλήρως το κόστος άνθρακα του ETS της ΕΕ και τα διάφορα «παραθυράκια» που υπάρχουν θα πρέπει να αντιμετωπιστούν.

Επομένως: i) Ο CBAM για τις εισαγωγές αλουμινίου θα πρέπει να εφαρμόζεται μόνο στις άμεσες εκπομπές και (ii) το έμμεσο κόστος αντιστάθμισης CO₂ του ETS θα πρέπει να παραμείνει ως μηχανισμός αντιμετώπισης της διαρροής άνθρακα για ηλεκτροεντατικές βιομηχανίες. Ο CBAM θα πρέπει να εφαρμοστεί σταδιακά και με προσοχή, διασφαλίζοντας ότι σε κάθε βήμα υλοποίησης, ο μηχανισμός λειτουργεί, όπως προβλέπεται, διατηρώντας το παιχνίδι ισότιμο για τους ευρωπαίους παραγωγούς και αποφεύγοντας παράλληλα περισσότερες διαρροές άνθρακα, αυξάνοντας το κόστος για τις ευρωπαϊκές εταιρείες και τους καταναλωτές.

Ταυτόχρονα, το ETS θα πρέπει να μεταρρυθμιστεί για να ανταμείψει κυκλικές και στρατηγικές βιομηχανίες όπως αυτή του αλουμινίου. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει την εισαγωγή μίας ξεχωριστής μεθοδολογίας για το σύστημα αξιολόγησης του ETS, που θα αφορά στην ανακύκλωση αλουμινίου, καθώς και ένα ξεχωριστό “Product Benchmark” του ETS για την παραγωγή αλουμίνας, που θα αντικατοπτρίζει με μεγαλύτερη ακρίβεια το ποσοστό της μείωσης των εκπομπών CO₂, το οποίο επιτυγχάνεται με αυτές τις διαδικασίες.

4. Μία αναθεωρημένη πολιτική για το εμπόριο στην ΕΕ

Για να μειωθεί η εξάρτηση από τρίτες χώρες και να περιοριστούν οι εισαγωγές υψηλής έντασης άνθρακα, η ΕΕ θα πρέπει να υιοθετήσει μια σκληρότερη στάση έναντι των εισαγωγών από χώρες με οικονομίες εκτός αγοράς, για παράδειγμα με την αποτελεσματική χρήση των μέσων εμπορικής άμυνας κατά των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών και την προστασία της Ενιαίας Αγοράς με την υποστήριξη των εγχώριων παραγωγών της ΕΕ.

Παρά τις αξιέπαινες προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη χρήση Trade Defence Instruments (Μέσων Εμπορικής Άμυνας), αυτές έχουν αποδειχθεί ανεπαρκείς για τη διατήρηση των απαραίτητων επιπέδων προστασίας της βιομηχανίας αλουμινίου. Επομένως, μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση όσον αφορά στην Εμπορική Άμυνα απαιτείται από την ΕΕ. Είναι απαραίτητο να αναπτυχθούν πρόσθετα μέτρα, όπως οι δασμοί, για την αντιμετώπιση των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών, ιδίως από οικονομίες εκτός αγοράς.

Όπως αποδεικνύεται από πολλές εκθέσεις του ΟΟΣΑ, η βιομηχανία αλουμινίου είναι δυσανάλογα εκτεθειμένη στις στρεβλώσεις της αγοράς (π.χ. επιδοτήσεις) που προκαλούνται κυρίως από την Κίνα. Αυτός ο αθέμιτος ανταγωνισμός υπονομεύει τη βιωσιμότητα και την ανάπτυξη ολόκληρης της ευρωπαϊκής αλυσίδας αξίας αλουμινίου.

Για την καταπολέμηση των παγκόσμιων εκπομπών και την αντιμετώπιση της εκτός αγοράς πλεονάζουσας χωρητικότητας, πρέπει να δημιουργηθεί μια ισχυρή συμφωνία μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ για την παραγωγή επί ίσοις όροις βιώσιμου αλουμίνιου, με ταυτόχρονη οριστική κατάργηση των δασμών του άρθρου 232 των ΗΠΑ. Επιπρόσθετα, η παραπάνω συμφωνία θα μπορούσε να λειτουργήσει ως πλατφόρμα, στην οποία θα μπορούσαν να προσδεθούν και άλλοι ομοϊδεάτες και τελικά να έχουμε τη δημιουργία ενός «κλαμπ για το κλίμα».

Η Ευρώπη πρέπει να διασφαλίσει τη στρατηγική της αυτονομία, στοχεύοντας σε σταθερές συμμαχίες με αξιόπιστους εταίρους και σφυρηλατώντας συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου, για την ανάπτυξη στρατηγικών συνεργασιών.

5. Πλαίσιο διαχείρισης ουσιών που βασίζεται σε περιβαλλοντικές πρακτικές

Η επιτυχία της ευρωπαϊκής βιομηχανίας εξαρτάται από την ικανότητά της να ανταγωνίζεται ισότιμα τους παγκόσμιους ανταγωνιστές της, διασφαλίζοντας παράλληλα ένα κυκλικό και χαμηλής περιεκτικότητας σε άνθρακα μέλλον.

Ως εκ τούτου, το Ευρωπαϊκό Αλουμίνιο προτείνει και στηρίζει θερμά τη γρήγορη αναθεώρηση του κανονισμού REACH που εξισορροπεί τον κρίσιμο ρόλο της κοινωνικοοικονομικής ανάλυσης, με τη συνολικά βιώσιμη διαχείριση χημικών προϊόντων, η οποία δεν έρχεται σε αντίθεση με την Circular Economy Strategy (Στρατηγική Κυκλικής Οικονομίας) της ΕΕ.

Το ΕΑ θα χαιρετούσε επίσης μια πιο αποτελεσματική παρακολούθηση των εισαγωγών ημικατεργασμένων ή τελικών προϊόντων που περιέχουν Substances of Very High Concern (Ουσίες πολύ Μεγάλης Ανησυχίας) ή Substances of Concern (Ουσίες Ανησυχίας).

Του Σωτήρη Κρουστάλλη

Αρχισυντάκτης “Aluminium Magazine”